بررسی وضعیت بهداشتی مناطق زلزله‌زده آذربایجان در زلزله مرداد 91 از طریق تکنیک ارزیابی سریع

مقدمه: ایران جزء کشورهای بلاخیز دنیا محسوب ‌می‌شود و از میان بلایای طبیعی، زلزله دارای بیشترین تکرار و مخرب‌ترین تأثیرات می‌باشد که این امر وجود یک طرح جامع مدیریت بحران برای هدایت اقدامات قبل، حین و پس از وقوع زلزله را ضروری ‌می‌سازد. بر این اساس، مطالعه حاضر درصدد بررسی نقش تکنیک ارزیابی سریع در مدیریت زلزله مرداد ماه 91 آذربایجان ‌است. روش: این مطالعه از نوع توصیفی- مقطعی است که داده‌های موردنیاز آن توسط 24 نفر از کارشناسان مرکز بهداشت استان آذربایجان گردآوری شده است. بلافاصله پس از وقوع حادثه، ستاد مدیریت بحران و کاهش خطر بلایای مرکز بهداشت استان بر اساس شرح وظایف و آمادگی‌های قبلی تشکیل جلسه داد و تیم‌های ارزیابی سریع سازماندهی و به مناطق آسیب‌دیده اعزام شدند. در ادامه، نتایج ارزیابی‌های سریع در حوزه‌ها وضعیت منطقه از نظر شرایط دموگرافیک و تلفات انسانی، بیماری‌های شایع، منابع موجود و شرایط بهداشت محیط، عوامل محدودکننده و همچنین فهرست نیازهای ضروری به‌صورت فراوانی (درصد) تعیین و در جداول ارائه گردید، سپس با استفاده از نظرات کارشناسان انواع و اولویت نیازها به صورت کیفی مشخص شد. یافته‌ها: مناطق زلزله‌زده اصلی شامل سه بخش اهر، هریس و ورزقان است که ارزیابی سریع در مورد تمامی آنها با دقت بالا صورت گرفته است. با نگاهی به وضعیت جمعیتی، اپیدمیولوژیک و نیز بهداشتی نواحی مورد بررسی درمی‌یابیم که هریس به سبب وخامت اوضاع بهداشتی، بالاتربودن جمعیت و شدت تلفات مالی و جانی، نیازمندترین حوزه به شمار ‌می‌رفت و ضرورت امدادرسانی به آن بیش از سایر بخش‌ها احساس ‌می‌شد، اهر نیز به عنوان بخشی با کمترین نیاز بهداشتی و حمایتی شناسایی شد. در ادامه، میزان و نوع امدادرسانی به هر یک از مناطق مذکور با توجه به نتایج ارزیابی سریع، برنامه‌ریزی و تأمین شد. نتیجه‌گیری: تکنیک ارزیابی سریع در صورت طراحی و اجرای مناسب ‌نقش ارزنده‌‌ای در مدیریت صحیح اقدامات پس از وقوع زلزله و سایر حوادث و بلایا دارد که می‌تواند تصویری گویا از تبعات حادثه و نیازمندی‌های جامعه آسیب‌دیده ارائه کند. این تکنیک در زلزله آذربایجان به شیوه‌‌ای قابل قبول انجام شد که ‌می‌تواند الگوی مناسبی برای سایر موارد مشابه باشد.